کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت خودمونی فارسی قسمت پانزدهم

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی
تاب-کجی چشم- طاقت و تحمل

بقچه بندی-ران چاق

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

در ثانی-ثانیا-دوم

 
ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن

 

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

دوری و دوستی-دوری برای دوام و پایداری دوستی لازم است

پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن
ترگل ورگل-خوش سر و وضع-تر و تمیز

خودرو-آن چه بی اسب رود

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

دایی اوغلی-پسر دایی

ادرار کوچک(شاش)

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

 

 

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن

چاقچور-شلوار گشاد و بلند و کف دار زنانه که آن را بر روی شلیته و تنبان می پوشیدند

دستی-پول نقدی که به عنوان وام کوتاه مدت از کسی می گیرند

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

دست به گردن-در حال معاشقه-سریع الوصول

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

جای دشمن-کنایه از نشیمنگاه-ماتحت

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

آیَم سایَم-گاه‌کاهی

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

چُس افاده-افاده ی بی جا

 

 

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

تاب-طنابی که از دو سو بر درخت یا دو ستون می بندند و در میان آن می نشینند
اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن
به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده
چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت
پس بودن-عقب افتادن از دیگران
بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن
آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

زیر نویس-پادداشت پایین صفحه-پا نویس-نوشته ی زیر فیلم

 
اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

به خود پیچیدن-ناخوش شدن-عتاب کردن
بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره
ادرار کوچک(شاش)
دو دل-مردد-بی تصمیم
ادا اصول(ادا اطوار)

 

دقیانوس-نام یکی از پادشاهان سامی که اصحاب کهف را تعقیب می کرد-گذشته ی بسیار دور
رد پا-جای پا-اثر

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

حُقه-زرنگ و ناقلا

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

دو رگه-از دو نژاد محتلف
پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

پا روی پا بند نشدن-بسیار خوشحال بودن

خودخوری-حالت خودخور

بابا بزرگ-پدر بزرگ

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

خاله قدومه-نگا. خاله سوسکه

 

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

چوب پا-دو چوب بلند که پا در میان آن ها کنند و با آن ها راه روند

درگاهی-آستانه
زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار

بی اُرس و پرس-بی مقدمه
 

بازیگر-هنرپیشه ی سینما و تئاتر

چشم شور-آن که چشم زخم زند

چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد
خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان
بدلی-تقلبی-جنس بد

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

دله کردن-کسی را به دلگی عادت دادن

 
خوار و ضعیف-نحیف-ناتوان

 

خرجی-پول لازم برای گذران روز

خاله خُمره-زن کوتاه قد و چاق
خاک بر سری-بی آبرویی
آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن
زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است
بی سیرت-بی آبرو
آوار شدن سر کسی-بی‌خبر نزد کسی در آمدن

جُستن-چیز گمشده را یافتن

به تور زدن- به تور انداختن

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

پرت از مرحله-دور از اصل موضوع
پاشنه بخواب-کفش راحتی

دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

بدلی-تقلبی-جنس بد

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن
آینه‌ی دست-تیغ و خنجر

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

دست به جیب-بخشنده-خرج کن

زیر آبی-زیرآبکی
ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی
در لفافه سخن گفتن-پوشیده و کنایه آمیز سخن گفتن
 

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

پرت افتادن-دور و تنها افتادن

پا-حریف

چهار طاقی-فضای سقف دار و بدون در

چغل خوری-سخن چینی

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت

ددر رفتن-بیرون رفتن

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

 

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)
خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)

رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک

 

چغل خور-سخن چین

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

چروکیده-چین دار شده-ناصاف

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

خط-راه-مسیر-مشی و مرام-مسلک-کنایه از نامه

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق
حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش
جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن

تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

 

 

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

دست به روی کسی بلند کردن-کسی را کتک زدن

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده

 

 

چَکه-شوخ و بذله گو

چل پله-آب انباری که دارای چهل پله است

حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن
آمادگی و شوق بسیار برای کاری داشتن

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

خبر گرفتن-پرسیدن
دَنگ-صدای به هم خوردن دو چیز

زبان دراز-بی ادب-گستاخ-کسی که با گستاخی خارج از حد خود سخن بگوید

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

زیر دُم سُست-زن منحرف

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

به رگ غیرت کسی بر خوردن-سخن یا عملی بر کسی ناگوار آمدن

رو دست بالا آمدن-رقابت کردن-پیشی گرفتن

جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض

زهرآب-ادرار-شاش-پیشاب

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف
جا خوش کردن-در جایی که معمولن نباید ماندن اقامت کردن

دیزی پشت سر کسی بر زمین زدن-بی اعتنایی کردن به قهر کردن و رفتن کسی

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

دورخیز کردن-دویدن از دور برای پریدن از روی چیزی
به رگ غیرت کسی بر خوردن-سخن یا عملی بر کسی ناگوار آمدن

بی کتاب-بی پیر-کار دشوار-بی دین-کافر

خرده حساب با کسی داشتن-با کسی دشمنی قبلی داشتن

چپاندن-چیزی را به زور و فشار در چیز دیگری جا دادن-تپاندن

حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

 

پاکاری-شغل پاکار

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

 

خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد

پیش-برنده-آن که جلو است

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

 

خودخوری-حالت خودخور

اَنَک کردن-تحقیر کردن-خجالت دادن
پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن
خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

ارواح شکمت-ارواح بابات

ترگل ورگل-خوش سر و وضع-تر و تمیز

آواز دهل(چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است، نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد)
تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن
چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

 

چپو کردن-چاپیدن-غارت کردن

زیر دم سستی-انحراف اخلاقی

دل آمدن-به چیزی تن در دادن

حرم خانه-درون خانه که زنان زندگی می کنند

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه
رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

روبوسی-به مناسبتی روی یکدیگر را بوسیدن

بی سیم-دستگاهی که بدون سیم کار می کند

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

راحت باش-خطابی به سربازان به هنگام آموزش نظامی برای اندکی استراحت

 

ترکیدن بغض- بغض کسی ترکیدن

چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

بله قربان گفتن-تملق بیش از حد گفتن
دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد

 

تحت اللفظی-کلمه به کلمه

اگر و مگر کردن-شرط و بهانه آوردن

ریغ زدن-خراب کردن-کثافت کاری کردن

 

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

 

تیز بزی-فورن-بی درنگ

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

چشم زخم-اثر بد از نگاه یا کلام-آسیب اندک

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد

جفتک پراندن-لگد زدن-بد رفتاری کردن-مخالفت کردن
راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

ترشی انداختن-ترشی درست کردن-بی استفاده گذاشتن و به کسی ندادن چیزی

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

خر و پف-نگا. خرناس

توی آش کسی آب سرد ریختن-عیش کسی را کور کردن-بساط کسی را به هم زدن
بد شیر-متقلب-بد جنس

خنگ-نادان-ابله-کودن

اصحاب منقل-اهل گفت‌وگو و سخن
رگ ترکی-تعصب نژادی

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش
 

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند

بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

دو سر قاف-دشنامی زشت که گاه برای شوخی نیز گفته می شود

دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس

داوطلب-خواستار-نامزد

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع
خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

جاجا کردن-مرغ را با جا جا به لانه کردن

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه
تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود

 

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

جاده کشیدن-راه درست کردن

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

پکاندن-ترکاندن
دام پزشک-پزشک حیوانات

پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

زن آمدن-دشنامی در مقام تحقیر و ریشخند

از نفس افتادن-بسیار خسته و مانده شدن

آمدکار-شگون-فال نیک-خجستگی

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ

 

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

تاب برداشتن-خم شدن-شکم دادن-لوچ شدن چشم
 

زدن برای کسی-پشت سر کسی بدگویی کردن-مورد بدبینی قرار دادن

چوب پیش کسی گذاشتن-منع کردن کسی از کاری-بازداشتن کسی از انجام کاری

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

پشت رو-وارونه

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

 
افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

 

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن
بازار مکاره-بازار موقت

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

 

 

 

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها
رتوش-دستکاری و آرایش عکس
برداشتن-قبول کردن-اختیار کردن
چیل-آدم بد بیار
دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی
روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن
خاطر داشتن-به یاد داشتن

البرز-بلندقامت-دلیر

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن
جود-یهودی-حهود

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

بازی در آوردن-بهانه آوردن-دبه در آوردن

زنیکه-زنکه

تنه زدن-با تنه به کسی ضربه زدن

تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

بغداد خراب-شکم گرسنه

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

چراغ پا ایستادن-به انتظار ایستادن

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان
به عرصه رسیدن-به سن پختگی رسیدن-بزرگ شدن

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

 

بنده منزل-خانه ی من

رکاب دادن-راهی جایی شدن

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)
خرخاری-همدیگر را خاراندن

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

خرده حساب با کسی داشتن-با کسی دشمنی قبلی داشتن

زیر خاکی-آن چه که از زیر حاک بیرون آید

 

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

 

پختن کسی-کسی را برای کاری آماده کردن

از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز

از جیب رفتن-سود یا لذتی را از کف دادن

خوب کاشتن-از عهده ی کاری خوب برآمدن

از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

 

حسرت به دلی-آرزومندی شدید

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

از آب درآمدن-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

جریحه دار-زخمی-دل شکسته-رنجیده

خرده حساب-طلب مختصر-دشمنی قبلی

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

چادر سر کردن-چادر پوشیدن

بابا شمل-لوطی-داش مشدی
خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن