کاملترین مجموعه فرهنگ لغت خودمونی قسمت پانزدهم

خرجی دادن-دادن پول لازم برای گذران روزانه
دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

خوابیدن-خراب شدن-فرو ریختن

 

پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد

تا-لنگه-همتا

به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن

تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

رگ زدن-بریدن شریان برای کشتن کسی

شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

تیپا خوردن-رانده شدن

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

از شیر گرفتن-به دوره‌ی نوزادی پایان دادن

در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن
دیم کاری-کشاورزی دیم

چفت و بست نداشتن دهن-راز نگهدار نبودن

 
دست فروشی-شغل دست فروش

چرکوندی-لکه دار کثیف

تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

رشوه گیر-رشوه خوار

دسته-جمعیت سینه زن

آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

ار زبان کسی-از قول کسی

 

خالی خالی-بدون چیز دیگری

چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

 

استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

 

تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن

دل فرو ریختن-سخت وحشت کردن-بسیار ترسیدن

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

دوام کردن-دوام آوردن

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

تیز بزی-فورن-بی درنگ
بی برو برگرد-بدون تردید-بی چون و چرا

 

بند و بار-قید های اجتماعی-آداب زندگی

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

پشکل-سرگین حیوانات اهلی

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

انداختن توی هچل(دچار دردسر و ناراحتی کردن)

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

چاشته بندی-ته بندی

پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

دور از جناب ب-لانسبت

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

 

آتش‌پا(فرز و چالاک، بی قرار)

تازه-اکنون-پس از این همه حرف

آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن

زپرتی-چیز یا شخص ناتوان-زوار در رفته-بی زور

پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد

آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

آفتابه برداشتن(دست به آب رساندن، پابرهنه وسط حرف کسی دویدن)

ابرو انداختن-ابرو آمدن

 
زیر گذر-راهی زیرزمینی برای پیاده ها که پیاده رو این سوی خیابان را به آن سو پیوند می دهد

رد کردن-برگردانیدن-پس دادن-رفوزه کردن-از سر باز کردن-پنهانی دادن-پنهانی عبور دادن

د ِ-حرفی برای بیان مداومت

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن
دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

حرام و حرس-ریخت و پاش

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

در لاک خود فرو رفتن-کاری به کار دیگران نداشتن

 

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

 
خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

زدن نفوس بد-گفته ی کسی را به فال بد گرفتن-فال زدن

آلکلی-معتاد به الکل
 

خیره-بی شرم-پر رو

 
خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد

خایه قوچی-نوعی شیشه ی کوچک بیضی شکل

 

خارج از حد-بیش از اندازه

دست خوش !-آفرین

چله ی بزرگ-چهل روز میان هفتم دی ماه و شانزدهم بهمن

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

پرداخت کردن-صیقل دادن-جلا دادن

در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

زناشویی-ازدواج-همسر اختیار کردن

راستی راستی-حقیقتن-واقعن

پر عائله-کسی که اهل و عیال بسیار دارد

آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

تازه کار-کم تجربه-مبتدی-ناشی

جاری-زن برادر شوهر

خوار و ضعیف-نحیف-ناتوان

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)
چار دیواری-خانه

ای والله گفتن-به برتری کسی بر خود اقرار کردن

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم

چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن
ابرو فراخی-خوشدلی-گشاده‌رویی

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن
در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

 

دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

 

پوست کندن-سخت تنبیه کردن

جا نیاوردن-کسی را نشناختن

بی خودی-بی دلیل-بی جهت
پیش زدن-جلو زدن-سبقت گرفتن

 

چِخ کردن-راندن سگ

پُر کار-فعال-با پشتکار

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود
استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)
رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن

زدن به سر کسی-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

تفنگ دار-جنگنده ی مسلح به تفنگ

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

 

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

زنگ زدن-ترکیب شدن آهن با اکسیژن هوا-فرسوده شدن-بی مصرف شدن

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

روی شکم سیری-بدون تعهد-از سر بی خیالی

 
در تاریکی روشنایی را پاییدن-به طور نهانی مراقب کسی یا چیزی بودن

چسونه-پست و نالایق-دشنامی برای تحقیر

زُل زدن-خیره نگاه کردن

خرد و خمیر شدن-بسیار خسته شدن-له و لورده شدن
دایی اوغلی-پسر دایی

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

دست دوم-کار کرده-مستعمل
ریزه کار-باریک بین-دقیق-زیرک
پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن

 

 

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه
جیز گر-ربا خوار-کسی که از دیگران برای دادن مکان غیرقانونی پول می گیرد

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

 

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

چس گرگی پا شدن-صبح زود برخاستن

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)
دور و بر-اطراف-پیرامون

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

دماغ چاق بودن-سر حال بودن-تندرست بودن

 

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود

 

خر گرفتن کسی-کسی را احمق حساب کردن

 

چَپَری بی-درنگ-به سرعت

دله بازی-رفتار آدم دله

 

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

 

آمد کردن-رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته

 

 

 

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

جن زده-دیوانه
زحمت کش-کارگر-پیشه ور

دوره گرد-غیر ثابت-دست فروش

خوره-جذام-آکله
از پاشنه در آوردن-به هر گوشه و کنار سر کشیدن
با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

برو برو-اوج خوش بیاری و کامکاری

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد

از جگر گذشتن(نامردی کردن)

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

به جا آوردن-شناختن

چشم و همچشمی-رقابت

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

 

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

خرد و خمیر شدن-بسیار خسته شدن-له و لورده شدن

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

چوب خط زدن-نشانه نهادن بر چوب خط

از بز حرام‌زاده‌تر(سخت‌گریز و حیله‌گر)

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

 

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد

از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند
استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

 

از نفس افتادن-بسیار خسته و مانده شدن

 

 
دختر دم بخت-دختری که هنگام شوهر کردن او رسیده باشد
بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن
زیر زانویی-رشوه ی مختصر و نهانی

پلکیدن-در جایی رفت و آمد کردن-آهسته و آرام رفتن-ول گشتن

پشم ریختن-از میان رفتن توانایی و مقام

 
چادر-پوشش زنان مسلمان ایرانی که پارچه ای است نیم دایره که دنباله ی آن تا پشت پا می رسد

در چاه افتادن-فریب خوردن

جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند

بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن

چیزی را به کسی زهرمار کردن-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

دق مرگ-دق کش
توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

 

زحمت کشیدن-کار کردن

 
تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش
زیر آب کسی را زدن-با اسباب چینی و توطئه سبب خلع مقام کسی شدن
اَنف کسی معیوب بودن-ابله بودن-خل بودن

پاره وقت-کسی که تنها بخشی از روز یا هفته را کار می کتد

آتش بی‌باد(ظلم، می)

پیش کردن در-بستن در

چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن

از سکه افتادن-ار رونق افتادن-از دست دادن زیبایی

دست انداختن به روی چیزی-چیزی زا غاصبانه تصرف کردن

 

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

 

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)
 

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

چفت و بست نداشتن دهن-راز نگهدار نبودن

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی
آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

بار و بنه-وسایل سفر

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

جا خوردن-یکه خوردن-تعجب زیاد کردن-غافلگیر شدن

پا خوردن-فریب خوردن

چارلا-چهار لا-چهار تو

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

روی زمین سفت نشاشیدن-به مقاومتی بر نخوردن

حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن

به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

 

چهارتا شدن چشم کسی-سخت تعجب کردن کسی-خیره ماندن از تعجب

دک و دهن-دک و پوز

پیش بینی کردن کار یا شخصی

آبدست-ماهر-استاد

خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا
تیغ کش-چاقوکش حرفه ای-لات و جاهل
خایه-بیضه-جرات