منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 394

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند
بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی

تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق
الفرار-گریز-بگریز !
خاک بر سری-بی آبرویی

 
از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض

 

خدا داده به فلانی-بختش یار بوده

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

حاضر و آماده-آماده

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

تخم شر-مردم آزار- شرور
بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

چو افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

بی کتاب-بی پیر-کار دشوار-بی دین-کافر

بر و بساط-زندگی و لوازم آن-مقدمات کار

پیله-مو
برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

بازار کوفه- بازار شام

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن
زیر جلد کسی رفتن-کسی را فریب دادن-اغفال کردن

 
دور و دراز-فراخ و وسیع

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

از سر کسی زیاد بودن-بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن
چلو صاف کن-آبکش

پَخ دار-چیزی که تیزی لبه های آن گرفته شده باشد

چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

اسرار مگو(حرف‌های ناگفتنی)

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد
 

زیر دم سستی-انحراف اخلاقی

تلکه بند شدن- تلکه کردن

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری

رمل انداختن-پیش گویی کردن-فال برآوردن
پابوس-زیارت

دق کردن-از غصه مردن

خپله-چاق و کوتاه قد

چانه لغ-نگا. چانه شل
بلا به دور-بلاها دور باد

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)
پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف
به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

دولت منزل-دولت سرا

 

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن
ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

پُخی بودن-کاره ای بودن-مهم بودن

اسرار مگو-حرف‌های ناگفتنی

 

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

چَپَری بی-درنگ-به سرعت

اول دشت((نزد کسبه) نخستین فروش بامداد)

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

خاطر جمع-مطمئن
چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

پازلفی-سر خط-بخشی از موی سر که از شقیقه ها به پایین صورت می روید

جرینگ-صدای سکه های پول

 

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

خرج راه-هزینه ی سفر

 

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

دروغ دسته نقاشی-دروغ گنده-دروغ شاخدار

زُق زدن-تیر کشیدن و درد کردن اعضای بدن

اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)

از سر کسی افتادن(عادتی را ترک کردن)

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

دندان-گاز

با محبت-زود جوش و مهربان

پر کسی به پر کسی گرفتن-برخورد مختصری با کسی داشتن

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

دستکاری-دست بردن در چیزی

آب تاختن(پیشاب کردن)

بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن

ادرار کوچک-شاش

دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

اخ و پیف کردن-اظهار ناراحتی کردن از بوی بد-منظره‌ی بد یا غذای بد

پامال شدن-از بین رفتن

دلخوری-گله-شکایت-اوقات تلخی

خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

انگشت‌شمار(کم، معدود)

بغل خوابی کردن-نزدیکی کردن

زهکونی-اردنگی-تیپا

 

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام

رم دادن-رماندن-فراری دادن

بساط-جایی در کنار خیابان که دستفروشان کالاهای خود را عرضه می کنند

دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن

آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

 
حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن
دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

چَه چَه-صدای بلبل
پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

این تن را کفن کردی-این تن بمیرد

رودل-سنگینی معده
چشم باباقوری-نابینا-کور

آقا بالاسر(امر و نهی کننده و مراقب)

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

 

دل دادن-دقت کردن-توجه کردن-عاشق شدن

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

ازرق(چشم زاغ)

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

پُر کار-فعال-با پشتکار

به سر کشیدن-یکباره نوشیدن-بالا انداختن

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

 

ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن
 

چینی بند زن-کسی که تکه های شکسته ی ظزوف را به هم می چسباند

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

 

بی وقت-نابهنگام-بی موقع

جانور-کرم شکم و معده

دست پایین را گرفتن-کم ارزش و ناتوان فرض کردن

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن

از تک و تا نینداختن خود-از رو نرفتن-جا نزدن-خود را نباختن
رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

دندان گیر-قابل خوردن و جویدن-قابل توجه-پر سود

حبف و میل-ریخت و پاش

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

 

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

خاصه فروش-فروشنده ی جنس های مرغوب و برگزیده
در رفتن کار از دست کسی-قافیه را باختن-اراده ی کار از دست کسی خارج شدن

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

زهر چشم-نگاه خشم آلود

 

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

دو قلو-دو بچه ی همزاد

 

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

بند آمدن-متوقف شدن

تمام کردن-مردن

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده
بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی
آستین از چشم برداشتن-آشکارا گریستن

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت
جیره-سهم معین

چشم زهره گرفتن-ترسانیدن

دم خروس در دست داشتن-بهانه داشتن

دمرو-کسی که دمر خوابیده

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

پا سبک کردن-زاییدن-زایمان کردن

این تن بمیرد(سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند)

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

به حق پیوستن-مردن
خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

چشم زاغ-بی شرم

دست نگاه داشتن-توقف کردن در انجام کار-معطل شدن و منتظر ماندن

چرکوندی-لکه دار کثیف

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

بار گذاشتن-نهادن ظرف غذا بر اجاق برای پخته شدن

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

 

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

بوی شیر از دهان کسی آمدن-نادان و بی تجربه بودن-رشد جسمی و عقلی نداشتن-کودک و خام بودن

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

آب از آتش برآوردن-کار محال کردن

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن

به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-خسته کردن

به سر کشیدن-یکباره نوشیدن-بالا انداختن

حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب
خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

دست پیش-گدا
انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

مال دنیا
خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد

تیشه به ریشه ی کسی یا چیزی زدن-قصد نابودی کسی را داشتن

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری
دست خوش !-آفرین

 
تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده
اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن
چل ستون-شبستان مسجد

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن
دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد

خدا وکیلی-صادقانه-راست و درست

جود-یهودی-حهود

دِردو-سر زبان دار-ناقلا و زرنگ

در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)

 

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

خوشگلک-با خوشگلی اندک

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

 

 
خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه
چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن
پس دوزی-دوختن پشت لباس با دست
زین و یراق کردن-برای کاری آماده شدن-رفتن به جایی

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

خودآموز-بدون آموزگار

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود

آشغالی-سپور

جود بازی درآوردن-ننه من غریبم بازی درآوردن-از امری که ترسناک نیست اظهار وحشت کردن

تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

حاجی من شریک-کسی که خود را داخل کاری می کند و مدعی شراکت می شود

دل پایین ریختن-ترسیدن-وحشت کردن

خیس کردن-ادرار کردن به خود

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

 
خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن
دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

به کارخوردن-بدرد خوردن-کارآمد بودن

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

جلز و ولز-سوز و گداز

 

آب مریم-شیره‌ی انگور-عصمت و طهارت

 

خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن

روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

 

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

حال و احوال کردن-سلام و احوال پرسی کردن
 

 

دل و دماغ-دل و حوصله

دور از شما ب-لانسبت

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

 

 

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن
پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

توالت کردن-آرایش کردن

عینک ذره بینی بسیار قوی

رو رفتن-بر زمین افتادن اسب از جلو و بر زانو ها

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن

زیر آبکی-شنای زیر آب-پنهانی

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

 

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

 

احوال گرفتن(جویای حال شدن)

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

حرف گوش کن-حرف شنو

پای خود را جای پای دیگری گذاشتن-از کسی تقلید کردن

خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

از تیپ کسی بودن

 
آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

خاک اره-ریزه های چوب که پس از اره کردن آن بر زمین می ریزد

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب
حیوونکی-نگا حیوانکی

 
چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن
 

 

راه بردن-بلد بودن-دانستن-اداره کردن-سامان دادن

 

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

زلم زیمبو-لوازم بی مصرف و بی ارزش
از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)
چارگوش-مربع-دارای چهار زاویه-چهار خانه

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

زیر ابرو برداشتن-آرایش ابرو از طریق برداشتن موهای زاید زیر ابرو

تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

زدن به قدش-دست دادن به شیوه جاهلی که با صدا همراه است و هنگام رسیدن به توافق در انجام کاری گویند

چپ اندر قیچی-نامنظم و نامرتب-بی نظم و قاعده

دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

خودداری-امتناع-خویشتن داری-شکیبایی

پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند